Markt Maastricht

Markt (Maastricht)

De Markt is één van de drie grote centrale pleinen in de binnenstad van Maastricht.

 Het plein ontleent zijn naam aan de warenmarkten die hier al eeuwenlang plaatsvinden.

Geschiedenis

Spaanse troepen op de Markt in 1576
De Markt in 1649 met de Lakenhal en Gevangenenpoort
Markt met stadhuis. Links Mosae Forum
De Markt was aanvankelijk een veel kleiner plein gelegen aan de noordelijke rand van de stad.
 De namen van de aansluitende straten, Kleine Gracht en Grote Gracht, herinneren hier nog aan,
 want zij liggen op de plaats van de gracht die langs de eerste Middeleeuwse stadsmuur liep.
 Door de bouw van de tweede Middeleeuwse omwalling (14e eeuw) kwam het plein veel centraler te liggen. Tegen de binnenzijde van de eerste stadsmuur bouwde men aan het einde van de 13e eeuw de lakenhal. In deze lakenhal, die ook een belfort bezat, werden de lakens verhandeld van de lakenwevers, die zich even ten noorden van de Markt in het Boschstraatkwartier gevestigd hadden. De oude stadsmuur met de noordelijke stadspoort bleef nog tot de 17e eeuw op het plein staan. Deze zgn. Leugenpoort werd in 1316 tot gevangenis ingericht en werd vanaf dat moment ook Gevangenenpoort genoemd. De ruimte buiten de oude stadsmuur werd aangeduid als de Houtmarkt.

17e-19e eeuw

De Markt kreeg haar huidige vorm omstreeks 1659, toen voor de bouw van het nieuwe stadhuis de oude lakenhal, de Gevangenenpoort en de vervallen stadsmuur moesten worden gesloopt. Hierdoor ontstond een groot, min of meer vierkant plein: de Markt. De eerste steen voor het stadhuis, naar een ontwerp van de Hollandse bouwmeester Pieter Post, werd gelegd in 1659. In 1664 was het stadhuis, op de toren na, voltooid.


In 1695 werd aan de zuidzijde van de stadhuistrap een schandpaal geplaatst, waaraan mannen die iets misdaan hadden aan de kaak werden gesteld. Voor vrouwen werd aan de noordzijde een draeyhuysken, een draaibare houten kooi, geplaatst. Op de Markt werden ook executies van ter dood veroordeelden uitgevoerd, voor het laatst in 1860.

De meeste huizen aan de Markt werden in de 17e en 18e eeuw gebouwd. In veel gevallen werden bestaande Middeleeuwse huizen "versteend". Vooral de huizen aan de westzijde vallen op door monumentale hardstenen gevels en hoge daken.

20e eeuw

De Markt veranderde in 1930 drastisch van aanzicht door de bouw van de Wilhelminabrug. Om het verkeer vanaf de nieuwe brug te laten doorstromen, sloopte men de bebouwing tussen de Markt en de Maas. Daardoor verdwenen twee complete straten: de Kwadevliegenstraat en de Drieëmmerstraat. Op de plaats van de gesloopte bouwblokken legde men een brede, nieuwe straat aan: de Stadhuisstraat. Later viel, voor de bouw van een bovengrondse parkeergarage, ook een gedeelte van de bebouwing aan de Gubbelstraat onder de slopershamer. Aan weerszijden van de Stadhuisstraat verrezen eind jaren '50, begin jaren '60 grote kantoorgebouwen: het Stadskantoor van de gemeente Maastricht en een kantoor van Rijkswaterstaat. Dit laatste werd later ook in gebruik genomen als huisvesting voor de uitdijende gemeentelijke organisatie.

21e eeuw

Aan het eind van de twintigste eeuw stond de gemeente voor de keuze om deze kantoren drastisch te renoveren of ter plekke nieuwbouw te plegen. Door groeiende behoefte om de fouten uit voorgaande decennia te herstellen en het "gat" in de oostelijke Marktwand weer te dichten, alsmede door de weerstand die de moderne architectuur van de gemeentekantoren opriep, besloot men tot sloop en nieuwbouw. Van 2002 tot 2007 werd het grootschalige nieuwbouwcomplex Mosae Forum naar plannen van Jo Coenen en Bruno Albert gerealiseerd. In Mosae Forum zijn naast de nieuwe gemeentekantoren ook een groot aantal winkels en een ondergrondse parkeergarage opgenomen. De aanlanding van de Wilhelminabrug werd bij die gelegenheid gewijzigd, zodat het verkeer naar de Maasboulevard werd geleid en de bebouwing van de oostelijke Marktwand weer gesloten kon worden. De Markt werd daarna autoluw ingericht, waarbij alle bovengrondse parkeerplaatsen verdwenen. Door de strategische aanplant van bomen werd het oorspronkelijke inrichtingsplan van Pieter Post alsnog uitgevoerd.

 Voorzieningen

Midden op de Markt staat het 17e eeuwse stadhuis dat nog steeds als gemeentehuis van de gemeente Maastricht dienst doet, alhoewel de meeste gemeentelijke diensten inmiddels in Mosae Forum een onderkomen gevonden hebben. Ook de raadszaal bevindt zich in het nieuwe complex. Het college van burgemeester en wethouders echter zetelt in het oude stadhuis, dat tevens voor representatieve doeleinden wordt gebruikt.

De Vrijdagmarkt Op de Markt vinden nog steeds meerdere warenmarkten plaats, te weten:

de vrijdagmarkt: dit is de belangrijkste warenmarkt in Maastricht. De vrijdagmarkt is tot in de wijde omgeving van Maastricht bekend en trekt veel publiek uit het omringende buitenland (met name Belgen). De vismarkt is een bekend onderdeel van deze markt.

de woensdagmarkt: deze algemene warenmarkt vindt op woensdagochtend plaats en is iets kleiner van opzet dan de vrijdagmarkt.

de dagmarkt: aan de zuidzijde van de Markt staan een aantal min of meer permanente marktkramen, met diverse snacks en levensmiddelen.

Naast de warenmarkten zijn er ook diverse reguliere winkels direct aan de Markt gevestigd, waaronder een aantal grote winkelketens in winkelcentrum Mosae Forum.


Op de Markt bevindt zich een grote concentratie van horecagelegenheden. Daaronder zijn een aantal zaken die tijdens de nachtelijke uren (na de reguliere sluitingstijd van 02.00 uur) geopend zijn. Veel horecagelegenheden hebben terrassen aan het plein.

De Markt is zeer goed bereikbaar met het openbaar vervoer (stadsbussen Veolia), alhoewel na de herinrichting veel bussen niet meer op de Markt zelf halteren, maar vlakbij aan de Van Hasseltkade of in de Boschstraat. Het plan om de toekomstige tram Hasselt - Maastricht via de Markt te laten rijden, gaat waarschijnlijk niet door.

 Beelden, fontein, enz

Aan de noordkant van de Markt, aan het begin van de Boschstraat, staat sinds 1904 het standbeeld van de Maastrichtse uitvinder Jan Pieter Minckeleers. Het bronzen standbeeld van Bart van Hove staat op een hoge, hardstenen sokkel met bronzen plaquettes. In 2006 werd het beeld enige tientallen meters zuidwaarts verplaatst.

Aan de zuidkant van de Markt staat een hardstenen fontein met het standbeeld van het Mooswief van Charles Vos uit 1954. Het beeld brengt hommage aan de groentenvrouwen, die eertijds vanuit de dorpen rondom Maastricht hun waren op de Markt aanboden.

Op de Markt bevinden zich verder een hardstenen waterpomp uit 1824 en een paardendrinkfontein.

 Trivia

De laatste terechtstelling in Nederland vond op 31 oktober 1860 op de Markt plaats. Johannes Nathan uit Sittard, veroordeeld wegens moord op zijn schoonmoeder, werd door scherprechter Dirk Jansen uit Amsterdam opgehangen.

Vóór de invoering van de euro kon er op de Maastrichtse markten zowel met Nederlandse guldens als met Belgische franken worden betaald.

Een bekende naam onder Maastrichtenaren is friture Reitz ("frietsje mèt zoervlèis") aan de zuidkant van de Markt

Het Mooswief is het symbool van het Maastrichtse carnaval.
 Op de eerste dag van het carnaval wordt op het Vrijthof een replicapop van het beeld op de Markt omhooggetakeld.